go-tl

Wstęp do etapu VII (napisany 21.06.2021)

Rowerowa pogoda zachęca do odświeżenia wspomnień z Pirenejów. Kolej na etap VII, który jak do tej pory okazał się najbardziej wyczerpujący z powodu długości i sumy przewyższeń. Kolejny raz w tej podróży przejechaliśmy z Francji do Hiszpanii, żeby zaraz wrócić do Francji. Pirenejskie drogi często przecinają granice. Wszystkie cztery przełęcze tego etapu wielokrotnie znajdowały się na trasie Tour de France. Mój koszmar, Col de Mente aż 19 razy. Ta przełęcz zajmuje 256 miejsce na światowej liście najpopularniejszych wspinaczek rowerowych. To bardzo wysokie miejsce biorąc pod uwagę, że pozostałe z tego dnia są gdzieś ok. miejsca 4000. Publikując kolejne strony dziennika zaniechałem umieszczania zdjęć mapek naszych odcinków, bo były słabo czytelne. Są dwie bardzo ciekawe strony, gdzie można znaleźć profile podjazdów i mapki topograficzne. To www.climbbybike.com i www.cyclingcols.com . Col de Mente jest znana z nieprzewidywalnej pogody. My też nie mieliśmy najlepszej. W czasie Touru zdarzały się burze, potoki wody i błota na jezdni. W 1971 na tym podjeździe w strugach wody walczyli dwaj najlepsi kolarze tamtych czasów – niepokonany Eddy Merckx i jego najpoważniejszy konkurent Luis Ocana. Merckx przewrócił się na zjeździe, Ocana upadł na niego. Merckx się pozbierał i pojechał dalej, w końcu wygrywając cały wyścig. Na Ocanę wpadli następni kolarze. Jego obrażenia były na tyle poważne, że został zabrany helikopterem do szpitala. Na podjeździe na Col de Mente znajduje się pomnik upamiętniający to zdarzenie. Luis Ocana po zakończeniu kariery nie dał sobie rady z utratą sił i postępującym nowotworem, i w 1994 popełnił samobójstwo mając 49 lat. Polecam doskonały artykuł o tym kolarzu: https://naszosie.pl/2020/05/17/luis-ocana-kolarz-przeklety/ .

Zapraszam do lektury naszych zmagań na Col de Mente i pozostałych podjazdach.

Etap VII zapisany 27.06.2007

Bagneres-de-Luchon – Seix

Dzisiaj zaczynam pisać właściwie o 23-ej. Mamy za sobą najdłuższy i najcięższy z dotychczasowych etapów. Bagneres de Luchon do Seix przez cztery przełęcze. Razem 120 km i 2900 m podjazdów. Zaczynamy jak zwykle bardzo wcześnie. Przed siódmą już szykujemy śniadanie i pakujemy bagaże. Niestety jak zwykle zajmuje to dużo czasu. O 9:30 wyjeżdżamy na trasę. Początek jest bardzo zimny. Rano temperatura na campingu wynosiła 11 stopni. Jesteśmy ubrani w ciepłe rzeczy i kurtki. Prosto z Bagneres zaczynamy podnosić się na Col du Portillon (1320). Startujemy z 620 metrów, przełęcz ma 1320 m co oznacza 700 m do góry. To jest do wjechania na odcinku 9,5 km. Pogoda zaczyna się poprawiać, robi się na tyle ciepło, że rozbieramy się z ciepłych ciuchów. Na przełęczy już normalnie, zimno. Robimy zdjęcia i w dół, do Hiszpanii. Po paru chwilach otwiera się wspaniały widok na dolinę Garonny. To jakby gigantyczny rów wyrżnięty w olbrzymich górach. Dno doliny, tam gdzie zjeżdżamy, jest na 700 metrach. To oznacza, że miasteczko Bossost widzimy jak na makiecie z wysokości 600 m. Widok z drogi zjazdowej daje pojęcie o głębokości doliny, bo rów ograniczony jest zboczami gór przekraczających wysokość 2200 metrów. Na dole w miasteczku, w miejscu włączenia się w drogę międzynarodową z Saragossy do Tuluzy grupa policjantów z długą bronią, z jednej strony steruje ruchem na skrzyżowaniu, z drugiej wygląda na blokadę drogi. Wzdłuż środkowej linii ustawione są słupki uniemożliwiające wyprzedzanie. Policjantka z lufą karabinu sięgającą do kolan wnikliwie przygląda się wszystkim przejeżdżającym. My z biegiem Garonny posuwamy się w kierunku Francji. Droga opada, ale mamy bardzo silny przeciwny wiatr. Tak jakby ktoś pchał olbrzymie masy powietrza tym gigantycznym rowem w wielkim masywie górskim. To jedyne miejsce na dzisiejszym etapie, gdzie temperatura przekracza 20 stopni. Wiatr potęguje jednak uczucie chłodu. Po długim odcinku szosowym w dużym ruchu dojeżdżamy do miejscowości St. Beast, gdzie nasza droga skręca na Col de Mente (1349). Jesteśmy zaledwie na 500 metrach. Mamy do góry 850 m na 9 kilometrach. Droga natychmiast staje dęba. Zaczynają się stopnie, które mają po 14-15% nachylenia. Dołączam tę przełęcz do najgorszych podjazdów. Przoduje Iraty, która drugiego dnia pozbawiła nas sił. Zaraz za nią Col de Marie Blanque, z nachyleniami do 19% i maratonem.

Na Col de Mente dziadek usiłuje nas namówić na jakieś jedzenie w barze, ale my twardo pchamy się do przodu. Zjeżdżamy 600 m na 7 kilometrach do miejscowości Couledoux, skąd po 3,5 km odgałęzia się droga na Col de Portet d’Aspet. Przełęcz niby niewysoka bo 1069 m, ale my stoimy na początku podjazdu, na 600 metrach i mamy przed sobą ponad 450 m na 4,5 km. To kolejny dzisiaj horror. Droga cały czas wznosi się monotonnie stromo. W połowie doganiamy rowerzystę, który z ciężkimi (lub tylko dużymi) sakwami drapie się do góry na triplu (potrójna przekładnia z przodu). Kiedy widzimy go z daleka jeździ zakosami przez całą szerokość drogi. Też mi się to zdarzało szczególnie drugiego i trzeciego dnia.

Kompletnie umordowani wyciągamy się na przełęcz. Stąd w dół i dość długi odcinek odpoczynkowy do początku podjazdu na ostatnią dzisiaj przełęcz Col de la Core. Przed podjazdem na Col de la Core postanowiliśmy jednak coś zjeść w przydrożnym barze. Reklamy prowadziły do miejscowości St. Lary. Tu zjazd w boczną uliczkę za znakami i znajdujemy się przed historyczną oberżą, w której, a jakże , o tej porze nie ma nic do jedzenia. Pijemy jednak gorącą herbatę i zagryzamy naszymi kanapkami i żelami energetycznymi.

Podjazd na Col de la Core (1395) też jest długi. Wreszcie nachylenie rozłożone jest na długim dystansie. Najgorsze średnie nachylenie na kilometrze to 7,5%. Wolno pokonujemy te 850 metrów do góry. Droga jest już zupełnie pusta. Dzisiaj ruchu turystycznego w ogóle prawie nie było, podobnie mało było kolarzy. Kiedy wyjeżdżamy na przełęcz w chmurze (10 stopni) jest godzina 18-ta. Col de la Core przypomina trochę Salmopol. Długie podjazdy przez las, nie za dużo serpentyn, krajobraz beskidzki, gdyby nie wysokość przełęczy i gór nas otaczających.

Gratulujemy sobie z Leszkiem na przełęczy udanego dnia. Sprawdzam licznik, suma podjazdów 2900 metrów. Spadamy do miejscowości Seix, gdzie dziadek już znalazł camping. Po 9 godzinach od wyruszenia jesteśmy na miejscu.

Codzienny rytuał mycia, odpoczynku, obiadu urozmaiciło wykonane przeze mnie pranie. Niestety źle nastawiłem program w suszarni i nie wiem, czy do jutra to wszystko mi wyschnie. Temperatura zewnętrzna o 23:00 to 14 stopni. Ciekawe czy nad Morzem Śródziemnym też taka będzie.

Wstęp do etapu VI
Jesteśmy w sercu Pirenejów. W czerwcu 2007 ruch samochodowy na górskich drogach był minimalny. Z tej perspektywy mijane miejscowości, szczególnie po opuszczeniu francuskiej, biednej i dzikiej części Kraju Basków, wydawały się naprawdę okazałe. Odnawiam informacje korzystając z angielskiej Wikipedii i okazuje się, że nasze miasteczko startowe, St. Marie de Campan liczy 1200 mieszkańców (śmieszy wyskakująca w Google reklama Bookingu: „10 najlepszych hoteli w St. Marie de Campan”), Arreau, przez które przejedziemy, niespełna 900 osób a uzdrowisko Bagneres de Luchon raptem 2300, choć kilkadziesiąt lat temu dobijało do 4000. Opisuję je w dzienniku jako miniaturkę Nicei, jedziemy elegancką ulicą, widać nawet luksusowe samochody w postaci dwóch Chryslerów 300C. Luksus Chryslerów z pierwszej dekady lat dwutysięcznych przeminął bezpowrotnie i pewnie też pomału przemija luksus i moda na takie uzdrowiska jak Bagneres de Luchon.

Etap VI zapisany 26 czerwca 2007

St. Marie-de-Campan – Bagneres-de-Luchon
Dzień w hoteliku wita nas pogodnym niebem i strasznym chłodem. Po szybkim śniadaniu nie mogę sobie darować i zarządzam wjazd samochodem na Tourmalet, żeby zobaczyć i sfotografować to, czego nie było widać wczoraj. Widoczność jest rzeczywiście dobra, podnosimy się stromo do góry. Jadąc do góry przez las omijamy sępa, który maszeruje piechotą po poboczu. To widocznie wyrośnięte pisklę, które jeszcze nie lata, lub chory albo ranny ptak.
Droga wyprowadza z lasu na gołe zbocze. To już w pełni wysokogórski krajobraz. Dojeżdżamy do stacji narciarskiej La Mongie. To grupa budynków, od których na wszystkie strony rozchodzą się wyciągi w wielkim kotle wysokogórskim. Otaczają nas szczyty, skaliste jak w Tatrach, o wysokości sięgającej 2800 metrów, Co ciekawe, wyciągi kończą się dość wysoko na skałach. Zbocza są tak strome, że nie bardzo mogę sobie wyobrazić jeżdżenie na nartach. U wylotu La Mongie (droga w samej miejscowości ma kilkanaście procent nachylenia) po lewej stronie stoi supernowoczesny budynek jakiegoś hotelu czy apartamentowca. Pamiętam z wczorajszego zjazdu śmieszny widok, bo z mgły wyłoniła się krowa i w tym samym momencie ten budynek jako tło. Byłem wczoraj zły na krowy szwendające się po drodze, bo cała szosa była zapaprana ich odchodami, co w deszczu i przy stromym nachyleniu zwyczajnie groziło wywrotką na gównie.
Szosa z La Mongie wydostaje się na ścianę kotła i serpentynami po ścianie wznosi na przełęcz. Widok jest przepiękny, ale groźny. Chyba lepiej, że wczoraj tego nie widzieliśmy. Na przełęczy robimy zdjęcia, temperatura stabilizuje się na poziomie 4 stopni.

Zjeżdżamy z powrotem do St. Marie de Campan, żeby bez pośpiechu przed 11-tą zacząć prosto spod hotelu wspinaczkę na Col d’Aspin (1304). Przed wyjazdem wymieniam tylne klocki hamulcowe w rowerze Leszka, wczorajszy zjazd z Tourmalet w deszczu wykończył je ostatecznie.
Pogoda się trzyma, jest tylko zimno. Dzisiaj dziadek jedzie po naszej trasie. Wczorajszy dzień kosztował go za dużo nerwów. Mieliśmy kryzys w zespole, ale udobruchaliśmy dziadka z pomocą pstrąga i winka.
Pierwszy wjazd dzisiaj bardzo przyjemny i właściwie bez historii. Ostatnie 6 km to prawdziwy podjazd, który pokonujemy bez jednego zatrzymania. Na przełęczy dziadek upaja się pięknymi widokami i rozmawia po francusku z koniem który nam wylizał ciepłą maskę samochodu. Całe stado koni-żebraków obchodzi wszystkie auta, żeby wyłudzić coś do jedzenia. Jest wielu kolarzy, za nami wyjeżdża grupa w towarzystwie dwóch samochodów dostawczych z przyczepami na rowery. Jak zawsze robimy zdjęcia, ubieramy się i jedziemy w dół.

Zjazd do Arreau to jeden z przyjemniejszych zjazdów, które zaliczyliśmy. Równy asfalt, dobra widoczność pozwalają rozwijać spore prędkości. Nierzadko przekraczamy 60km/h tnąc zakręty gdzie można. Na wjeździe do Arreau zatrzymujemy się, dziadek dojeżdża. Z Arreau zaczynamy podjazd na kolejną przełęcz Col de Peyresourde (1589). Musimy się podnieść 800 m. Początkowo jest stromo, potem droga biegnie doliną rzeki przy niewielkim nachyleniu. Przed nami widok olbrzymiej doliny kończącej się gdzieś w oddali szczytami przyprószonymi śniegiem. Dojeżdżamy do skrzyżowania, na którym w głąb doliny odbiega droga, a nasza trasa przenosi się na lewe zbocze i zaczyna się wyraźnie podnosić.
Przy skrzyżowaniu zastajemy grupę kolarzy z Col d’Aspin w porze i pozach południowego posiłku. Jedziemy równo do góry, przeważnie 8-9%. Na 5 km przed końcem podjazdu Leszek nie wytrzymuje mojego wolnego tempa i odjeżdża do przodu. Mija mnie jeden z dostawczych samochodów od grupy z rowerami, ale nikt z kolarzy mnie nie dogania. Ostatni odcinek to dość wyczerpujące psychicznie proste rampy, lub delikatne łuki i droga widoczna w dalszej perspektywie na zboczach, mocno nachylona. Ostatecznie wjeżdżam w niezłej formie. Na przełęczy dziadek i Leszek odkryli już bar i przy pełnej mojej aprobacie raczymy się po chwili gorącą herbatą i naleśnikami złożonymi na cztery z miałkim cukrem w środku. Naleśniki są niewielkie i kupuje się je na tuziny po 4 euro. Ostatecznie zjadamy dwa takie talerze po tuzinie naleśników. To już prawie koniec na dzisiaj. Tylko zjazd do Bagneres-de-Luchon 14,5 km. Gorąca „koza” w barze dobrze suszy przepocone na plecach ubranie i odbiera chęć wyjścia. Ruszamy jednak w dół, temperatura 17-20 stopni. Bagneres-de-Luchon okazuje się uzdrowiskiem z bardzo interesującą główną ulicą z ekskluzywnymi sklepami, hotelami jak w Nicei na Rue des Anglais, tylko w miniaturze. Jest wystarczająco luksusowo aby pojawiły się dwa Chryslery 300c. Jeden przed hotelem drugi przed polem golfowym.

Znajdujemy biuro informacji turystycznej, gdzie Leszek dostaje plan miasta i katalog wszystkich campingów. Dzisiaj my szukamy miejsca na nocleg bo potrzebujemy domku, żeby dojść do porządku z rzeczami po Tourmalet, a dziadek czeka na nasz sygnał gdzieś na peryferiach. W trzecie próbie znajdujemy domek, dziadek dojeżdża szybko. Po kąpieli i przebraniu wyjeżdżamy na zakupy. Dzisiaj kolacja ” w domu”. W markecie sieci Casino kupujemy 2 butelki wina, 2 paczki makaronu, 2 słoiki sosów, słoik korniszonów, słoik cebulek, 6×2 litry wody do bidonów. Rachunek 14,60 i co najmniej 2 obiady.
Menu wieczoru to makaron z sosem baskijskim przypominającym leczo, wzmocnionym przesmażonymi kawałeczkami salami i plasterkami korniszona do smaku. Do tego butelka wina prowansalskiego. Do herbaty maślane bułeczki z czekoladą, Leszek dobija jeszcze czymś konkretnym.
Dziadek po winku rozgaduje się i dyskutują z Leszkiem o historii Anglii w powiązaniu z historią Francji lub na odwrót. Ja słyszę strzępy rozmów smarując łańcuchy naszych obolałych rowerów.
Jest pochmurno, chmury bardzo nisko, czasem padają pojedyncze krople. Kiedy piszę te słowa Leszek śpi w ubraniu i słuchawkach, potem się ocknie i przebierze, dziadek poszedł spać tradycyjnie. Łańcuchy posmarowane, naczynia pozmywane – 22:00 pora spać.

Wprowadzenie do dziennika

Wstęp do etapu V (napisany 21.09.2020)

Nasza droga przez Pireneje biegła ścieżkami i drogami dawnych i obecnych wyścigów Tour de France, które są zawsze najważniejszymi wydarzeniami sezonu kolarskiego. Tak się składa, że wczoraj zakończyła się na Polach Elizejskich w Paryżu 107 edycja tego wyścigu. Kilka dni wcześniej 18 etap we wspaniałym stylu wygrał Michał Kwiatkowski. Jeśli ktoś nie widział, to polecam obejrzeć niecodzienny przykład współpracy i przyjaźni w drużynie. Kolarstwo to sport drużynowy choć wygrywa jeden zawodnik. Nie zawsze tak było. Wczesne lata Touru należały do herosów.  Wyobraźcie sobie kolarzy jadących na rowerach po kilkanaście godzin dziennie, od świtu do nocy, ponieważ długość całego wyścigu, począwszy od roku 1911 aż do 1929 przekraczała 5000 km, a w 1926 wyniosła rekordowe 5745 km! Trasy tamtych edycji były dłuższe o ponad 2000 km od dzisiejszych! Co prawda trwały cztery tygodnie, ale to jeden tydzień męki wiecej niż dzisiaj. Etapy miały po 300 i więcej kilometrów a w każdej edycji był jeden lub dwa powyżej 400 km. Trzeba było wyjątkowej siły fizycznej i siły woli, żeby to wytrzymać. Jednym z herosów tamtego okresu był Eugene Christophe. Startował w Tour de France 11 razy a ukończył 8 z nich. Nigdy nie wygrał ale wiele razy był blisko zwycięstwa. W 1913 roku wjeżdżał na przełęcz Tourmalet naszą trasą. Był wtedy na drugim miejscu w klasyfikacji, ale na podjeździe uzyskał taką przewagę, że na przełęczy, jak byśmy to dzisiaj powiedzieli, był już wirtualnym liderem. W połowie zjazdu zorientował się, że coś niedobrego stało się z rowerem, bo nie może nim kierować. Udało mu się zatrzymać i wtedy okazało się, że pękły widełki trzymające przednie koło. Christophe zszedł piechotą z rowerem 10 kilometrów do miejscowości St. Marie de Campan. W międzyczasie minęli go konkurenci. W wiosce napotkana dziewczynka zaprowdziła go do kowala, który mógł mu naprawić rower, ale tak naprawdę nie mógł, bo kolarz musiał to zrobić sam. Takie były wtedy przepisy. Naprawa pod kierunkiem fachowca trwała kolejne trzy godziny. Na koniec sędziowie ukarali go jeszcze trzyminutową karą za to pozwolił małemu chłopcu o imieniu Corni dmuchać w miechy potrzebne do nagrzewania materiału podczas naprawy. Christophe wsiadł na rower, przejechał jeszcze dwie góry i dokończył etap w Bagneres-de-Luchon. Ostatecznie skończył wyścig na siódmym miejscu. Na pamiątkę tego wydarzenia na przełęczy Tourmalet stoi pomnik, pod którym fotografują się wszyscy zdobywcy, drugi pomnik stoi w St. Marie de Campan, a na zabytkowej kuźni pana Lecomte umieszczono pamiątkową tablicę.

Kiedy dzisiaj czytam swój dziennik, to widzę mało dramatyzmu w najbardziej dramatycznym etapie. Byliśmy tak skupieni na tym, żeby zjechać cało w tych warunkach, że właściwie inne odczucia zeszły na dalszy plan. Odcinek po krowim łajnie niewątpliwie przybliżył nas w czasie do Christopha. Nigdy przedtem ani potem nie byłem tak wychłodzony. Prawdziwy horror przeżywał dziadek zmuszony do nawigowania do nowego celu. Opowiadał potem, że zatrzymywał się przed rondami, obchodził je piechotą, żeby zlokalizować właściwy wyjazd i ruszał do natępnego. W deszczu i widząc na jedno oko nie był w stanie zrobić tego inaczej.

Pora wrócić do roku 2007. Przed etapem V jeszcze dzień odpoczynku przeznaczony na leniuchowanie i umiarkowane obżarstwo.

Dziennik 24.06.2007: dzień odpoczynku w Argeles-Gazost

Dzisiaj dzień przerwy – niedziela. Zaczynamy go bardzo leniwie. Po obudzeniu piszę dziennik z poprzednich dni, dziadek i Leszek śpią dłużej. Silne postanowienie aby wstać o 9 nie skutkuje, wreszcie jemy śniadanie ok. 10-tej i przed 11-tą wyjeżdżamy samochodem w stronę Lourdes na małe zwiedzanie i poszukiwanie sklepu. Do Lourdes dojeżdżamy drogą szybkiego ruchu. Przejeżdżamy na drugą stronę miejscowości i tam znajdujemy ostatni otwarty supermarket. Wpadamy do środka na 20 minut przed zamknięciem. W niedziele tylko do 11:45. To sklep sieci Netto. Inne sklepy w okolicy, w tym Leclerc zamknięte są na głucho.

W drodze powrotnej objeżdżamy Lourdes samochodem, robimy zdjęcia i wracamy starą drogą, przez liczne miejscowości w dolinie. Okazuje się że jest tam zatrzęsienie campingów i hotelików. Po powrocie do hotelu znów jemy, leżymy i śpimy. O 17-tej wyruszamy spacerkiem do miasteczka aby znaleźć tam restaurację, gdzie będzie można zjeść spaghetti. Restauracji jest wiele, otwierają się dopiero po 19-tej. Znajdujemy właściwą. Wybór był dobry. Nasza kolacja trwa do 21. Jak zwykle opróżniamy karafkę wina.

W drodze powrotnej przechodzimy przez park miejski, gdzie dobiega końca sobotnio-niedzielny festyn. Gra jeszcze zespół typu „dobre stare chłopce”. Lecą bluesy, utwory w stylu Johnniego Hallyday’a i country. Bawi się i słucha muzyków nie więcej niż 20 osób. Nawet dziadek zaczyna podtańcowywać. Jakiś człowiek w strasznie upapranym ziemią ubraniu tańczy z kobietą, która zrzuca klapki i skacze boso po parkowym żwirze. Dochodzą do nas dwie dziewczyny ze śmiesznym czarnym szczeniakiem z białymi skarpetkami i krawatem. Dziewczyna w czarnej sukience z usztywnioną nogą robi zdjęcia. Wszyscy wydają się znać ze sobą i przyjaźnić. Kiedy dziewczyna ze sztywną nogą wchodzi do muzyków i zaczyna śpiewać koszmarnie fałszując dochodzimy do wniosku, że pora iść do hotelu. W podjęciu decyzji pomagają nam czarne burzowe chmury, które zeszły z gór z zachodniej strony i ponaglają nas deszczem i paroma grzmotami.

W hotelu przygotowania rzeczy na następny dzień, pakowanie i mocne postanowienie wczesnego wyjazdu. W końcu atakujemy Tourmalet, legendarną przełęcz Tour de France, najwyższy punkt naszej wyprawy – 2115 m n.p.m.

Dziennik 25.06.2007 – etap V Argeles-Gazost – St. Marie de Campan

Wstajemy o 6:40. Przygotowania do etapu przez Tourmalet idą sprawnie do momentu, kiedy okazuje się, że pół zawartości Leszka camelbacka wypłynęło do plecaka. Gdzieś jest jakiś błąd, bo bukłak wyciągnięty z plecaka nie ma ochoty przeciekać. Nerwy napięte, suszenie plecaka i zawartości z dokumentami włącznie. Przydaje się hotelowa suszarka. Czas ucieka, ale pogoda też nie nastraja optymistycznie. Chmury po wczorajszej burzy wcale się nie rozeszły. Jest właściwie mokro. W końcu ubieramy kurtki i w drogę. Czeka nas 1700 m do góry, a potem jeszcze dwie przełęcze. Po pierwszej godzinie a potem po drugiej utwierdzamy dziadka przez telefon, że my pchamy się na górę, a on może jechać do miejscowości etapowej, Bagneres-de-Luchon, Chmura jakby uciekała przed nami do góry. Cały czas mamy ją 200 m nad głowami. W takiej scenerii wjeżdżamy w boczną drogę, gdzie zaczyna się właściwy podjazd. Dolina jest wąska i po krótkim czasie zmienia się w wąski kanion o pionowych ścianach. Cały czas wznosimy się przy nachyleniu 4-5%. Rzeka, która była niedawno na naszym poziomie, zniknęła gdzieś głęboko pod nami. Mijamy kamienny most łączący brzegi kanionu, stary i zrujnowany. Po drugiej stronie wypatruję drogi, do której prowadził, ale zbocze jest równo zarośnięte. Strome zbocza, gęsta roślinność i ciemna chmura tworzą scenerię jak z powieści Tolkiena. Mijamy widoczne po lewej stronie na zboczu kamienne miasteczko. Wszystkie domy z szarego kamienia, dachy identyczne, grafitowe. Droga mija kolejne miejscowości wypoczynkowe i wznosi się coraz ostrzej. Niestety, chmura, która momentami była bardzo cienka gęstnieje i coraz więcej z niej wody. Jest zimno.

Mgła odbiera nam przyjemność obejrzenia krajobrazu, który jest tutaj wyjątkowo piękny. Jesteśmy w najwyższej części Pirenejów i powinniśmy widzieć z przełęczy główny grzbiet ze szczytami przekraczającymi 3000 m. Zamiast tego przejeżdżamy pod widmowym wyciągiem krzesełkowym, który ciągnie gdzieś w górę puste krzesełka. Za chwilę z chmury wyłania się stado owiec, które gdzieś wędruje, częściowo korzystając z drogi. Po raz kolejny zastanawiam się, dlaczego mają futro pomalowane farbą. Wyglądają śmiesznie, bo są ostrzyżone i tylko na grzbietach pozostawiono im trochę wełny. Wyglądają jakby miały narzucone na grzbiet kożuszki. Owce schodzą nam z drogi, barany śledzą nas marsowym wzrokiem. Za chwilę mija nas stadko maruderów, które kłusem gonią za głównym stadem.

W prawie zerowej widoczności wyjeżdżamy na przełęcz Tourmalet (2115). Jest zimno i mokro. Pakujemy się do baru na gorącą herbatę, którą uzupełniamy naleśnikami z konfiturami. Ściany baru pokryte są pamiątkami po herosach Touru. W końcu ubieramy się w ciepłe rzeczy. Leszek polar, a ja bluzę Mapei. Zakładamy kurtki, kaptury, ciepłe rękawiczki i wychodzimy, żeby przed zjazdem zrobić sobie zdjęcie pod tablicą i pomnikiem kolarza Eugene Christophe’a. Ten bohater był na rowerze na przełęczy Tourmalet w 1913 roku. Nikt nie słyszał wtedy o przerzutkach.

W tym momencie z przeciwnej strony wjeżdża kolarz. To jakiś zawodowiec, filigranowy Hiszpan. Robimy sobie zdjęcie, on robi nam świetne ujęcie z rzeźbą Christophe’a. Mgła gęstnieje makabrycznie. Próbuję się dogadać na temat pogody. Z tego, co mówi wynika, że mgła zniknie, a deszczu nie będzie. Niestety, coś się chyba zmieniło w międzyczasie. Zjeżdżamy we mgle przechodzącej coraz wyraźniej w deszcz. Droga jest bardzo mokra, wkrótce mamy już mokre nogi i to, co wystaje spod kurtki. Temperatura 7 stopni. Zjeżdżając wychładzamy się coraz bardziej. Woda płynie nam po twarzach. Obniżamy się o 1000 metrów i nic się nie poprawia, jest coraz gorzej. Po 17 km dojeżdżamy do miejscowości St. Marie de Campan, skąd powinniśmy zacząć podjazd na Col d’Aspin. W tych warunkach to niemożliwe. Jestem tak przemarznięty, że nie mogę utrzymać mapy w rękach. Zatrzymujemy się w podcieniach kościoła, chowamy się w środku. Dzwonimy do dziadka, który jak się okazuje też błądzi w deszczu. Musimy znaleźć jakieś ciepłe miejsce. Na murze na wprost naszych oczu napis Hotel de Deux Cols (Hotel Dwóch Przełęczy). Podjeżdżamy, jest pokój. Przekazujemy informację dziadkowi, który bez trudu lokalizuje nas na mapie, ma jednak straszne trudności w nawigacji w padającym deszczu. Dojeżdża do nas po dobrej godzinie.

W międzyczasie zrzucamy mokre ciuchy, kąpiemy się w gorącej wodzie i pakujemy pod koce. Po przyjeździe dziadka Leszek musi naciągnąć na tyłek mokre majtki i przynosi torby z rzeczami. Wreszcie możemy się ubrać. Po 19-tej schodzimy na kolację. Na kolację jemy zupę warzywną (przecierana kartoflanka z marchewką), na drugie dziadek pstrąga, my steki, na szczęście dziadek dostaje talerz makaronu, który nam oddaje za trochę naszych frytek. Do tego ½ litra lokalnego wina i ser miejscowy na deser.

W międzyczasie do hotelu dojeżdża grupa Anglików, wyglądają na poważnych sportowców. Jeden ma nawet koszulkę z napisem „2007 Ironman Finisher – South Africa”. Kiedy dowiadujemy się, że jadą od morza do morza w 4,5 dnia, udaje nam się zdobyć plan ich przejazdu. Okazuje się, że etapy mają długie, ale podjeżdżają połowę tego co my. Podniesieni tym na duchu, i niebieskim niebem nad naszymi głowami idziemy spać. Na dworze nie więcej niż 5-7 stopni.

Wstęp do etapu IV napisany 7 września 2020

Wreszcie mam dobry timing. Wczorajszy etap Tour de France spotkał się z trasą naszego etapu IV, o czym przeczytacie w kolejnej relacji. Przed podjazdem na pierwszą przełęcz zatrzymała nas blokada drogi z powodu przejazdu kolarzy. Obserwacja prawdziwego zachodniego maratonu dla amatorów była absolutnie niezwykła. Tysiące kolarzy rozciągnietych na długość godziny, bo tylko tak można to było zmierzyć, wreszcie możliwość jazdy wśród nich tak, jakbyśmy w tym uczestniczyli – niesamowite. Do dzisiaj pamiętam to czekanie na blokadzie. Najpierw ciekawość, potem zniecierpliwienie, potem nuda, potem odjechałem w boczną żwirową drogę za potrzebą i złapałem gumę, potem wymieniłem dętkę a oni jechali i jechali bez końca, grupa za grupą. Pamiętam też doskonale żandarma, który nas w końcu puścił. Olbrzym w granatowym mundurze i butach oficerkach. Samym wyglądem budził szacunek. Miałem kiedyś inne zdarzenie z żandarmem. Z miejsca, gdzie samochody jadące Avenue de la Grande Armee wjeżdżają na Plac Charlesa de Gaulle w Paryżu, czyli na słynny Plac Gwiazdy z Łukiem Triumfalnym, chciałem zrobić zdjęcie w kierunku dzielnicy Defence i Wielkiego Łuku Trumfalnego. W tym celu postanowiłem pozostać na wąskiej wysepce rozdzielającej jezdnie podczas zielonego światła dla pojazdów a czerwonego dla pieszych. Przeszedłem na wysepkę na zielonym i poczekałem aż światło się zmieniło. W tym momencie przy mnie pojawił się żandarm, równie duży jak ten w Pirenejach. Nic nie mówiąc po prostu zasłonił mnie sobą. Był zdecydowanie bardziej widoczny dla samochodów ode mnie. Tak, po prostu, rozumiał swoją rolę w tej sytuacji. Zrobiłem zdjęcia, światło się zmieniło, żandarm bez słowa wrócił na swój posterunek przy skrzyżowaniu a ja dokończyłem przechodzenie.

Wracając w Pireneje – podjazd na przełęcz Col de Marie Blanque i zjazd do Laruns kończył wczoraj etap Tour’u, dla nas był początkiem trudnego dnia z mnóstwem atrakcji – maraton, jeden z najtrudniejszych podjazdów (Aubisque), zakrzywiony, ciemny tunel, stare samochody i wieczorna fiesta. O tym wszystkim w relacji z etapu IV jazdy przez Pireneje na go-tl.pl

23.06

Etap IV: Issor – Argeles-Gazost

Jak zwykle usiłujemy wstać wcześnie. 7 rano w głębokiej dolinie to właściwie szarówka. Słońce pokazuje się koło 8-ej. Dzisiaj mamy nocleg ze śniadaniem, więc meldujemy się na parterze dawnej obory. Wcinamy bagietki z dżemem i croissanty i, o dziwo, jesteśmy najedzeni. Rozmawiam z właścicielem o historii tego miejsca. Okazuje się że dom mieszkalny i obora mają ponad 300 lat. (Dach obory jest pokryty kamienną dachówką, ułożoną z płaskich kawałków łupka, co doskonale widać wchodząc po zewnętrznych schodach na mieszkalne pięterko). Obecni właściciele kupili to gospodarstwo 8 lat wcześniej, kiedy jeszcze działało i wszystkie pomieszczenia spełniały swoje pierwotne funkcje. Przeprowadzili remont i przebudowę i uruchomili restaurację, która stała się znana w całej okolicy (stąd pewnie ceny) i funkcjonowała cały rok. Dwa lata wcześniej szef miał poważne kłopoty z kręgosłupem i przestali tak intensywnie pracować. Przygotowali pokoje gościnne i teraz oberża jest czynna w sezonie letnim, właściwie od Wielkanocy do września i otwiera się na dwa tygodnia w okresie Bożego Narodzenia i na kolejne dwa w sezonie narciarskim. Mieliśmy dużo szczęścia (dziadek), bo od dzisiaj do końca sierpnia wszystkie pokoje są już zarezerwowane. Po spakowaniu wszystkich rzeczy i kanapek do plecaków wyruszamy ok. 10:30. Dziadek dzisiaj decyduje się jechać naszą trasą, zresztą nie bardzo jest jak jechać inaczej.

Przejeżdżamy ok. 10 km i przed skrętem na naszą pierwszą przełęcz Col de Marie Blanque (1035 m n.p.m.) natrafiamy na blokadę ruchu. Słychać syreny karetek. Podejrzewamy wypadek. Dziadek zostaje w kolejce unieruchomionych aut a my podjeżdżamy zobaczyć co się dzieje. Droga jest zablokowana, bo od strony hiszpańskiej jadą kolarze. Jakiś wyścig? Przejeżdża grupa 100 osób, za nią następna i następna i następna. Porządkowi machają chorągiewkami, kierując ich na podjazd i pokrzykując „venga”, to muszą być Hiszpanie. Żandarmi blokujący drogę to Francuzi. Widzimy już, że to nie wyścig ale maraton. Pytam żandarma ile osób jedzie w tym maratonie. Nie mogę uwierzyć, kiedy rysuje mi liczbę zer, choć zrozumiałem francuski liczebnik. 7000 kolarzy jedzie na naszą przełęcz.

Po kolejnej półgodzinie, naprawie tylnego koła (złapałem gumę), podchodzę do szefa żandarmów i pytam po angielsku czy możemy jechać. Facet robi wymowny ruch ręką i włączamy się w końcówkę maratonu. Okazuje się ze bez większego trudu przechodzimy z Leszkiem jedną grupkę, potem następne. To już końcówka, widać, że amatorzy, choć sprzętowo dobrze przygotowani, ale dla nas jakiś sprawdzian własnej siły. Zaczyna się naprawdę stromy podjazd. Tabliczki przy drodze informują o średnim nachyleniu na najbliższym kilometrze. Mijamy kolejne z nich: 8%, 9%, 10%, 11,5%. To oznacza, że jeśli średnio ma być ponad 11%, a na pierwszych 500m jest 7% to potem może być już tylko bardziej stromo, aż do kilkunastu. Po wyjeździe na przełęcz mój licznik pokazał maksymalnie 19%. Leszek odjechał do przodu na samym początku podjazdu. Ja jadę swoim tempem, ale i tak wyprzedzam wszystkich. Dogoniło mnie tylko 2 może 3 kolarzy. Najśmieszniejszy jest fakt że ścigamy się przy prędkościach pomiędzy 5 a 7 km/h. Dużo osób zsiadło z rowerów i prowadzą je do góry. Z boku drogi samochody z hiszpańskimi kibicami, którzy głośno dopingują wszystkich. Atmosfera wielkiej imprezy. Bokiem przemykają porządkowi na motocyklach i quadach. Dziadek wbił się też jakoś w kolumnę maratonu i przejeżdża obok.

Mija mnie karetka, z której lekarz czujnym okiem przygląda się każdemu kolarzowi. To bardzo dobry pomysł, bo niektórzy robią wrażenie półprzytomnych nawet znacznie później, już na zjeździe. Wreszcie końcówka, podjazd jak po drabinie, ale zrzucam na mniejsze kółko i mijam ostatnich czterech kolarzy. Do ludzi, którzy biją brawo na przełęczy wołam po angielsku ze jestem turystą z Polski i nie jadę w wyścigu.

Choć to niewiele ponad 1000 metrów n.p.m. jest pochmurno i wieje silny wiatr. Zimno, ubieramy się do zjazdu w kurtki.

Na przełęczy pozostawiamy dużo samochodów powiązanych z maratonem. Zaczynamy zjazd nie czekając na dziadka, Telefony w tych górach nie działają. Po 200m obniżenia wjeżdżamy na płaski teren. To płaskowyż Plateau Banou. Przejeżdżamy po płytach pod którymi chyba są czytniki chipów, które maratończycy wiozą na swoich rowerach. Potem jest dla nich pewnie dojazdówka, bez pomiaru czasu. Za tą prowizoryczną metą liczne namioty serwisowe firm rowerowych, autokary, ale widać już też porządkowych sprzątających gigantyczny bałagan po 7000 rowerzystów i kilku setkach osób związanych. Przypominam sobie, że na końcu podjazdu pod przełęcz spotkałem brygadę z kubełkami na śmieci zbierającą każdy papierek wyrzucony przez kolarzy. Po drodze widziałem bidony, szkiełka od okularów, odblaski, rękawiczki, a na zjeździe, w szybkim miejscu czapeczkę – widocznie komuś zwiało. Nasze kaski trzymają się mocno. Suniemy po pięknych łukach i serpentynach na dno doliny. Dojeżdżamy do miejscowości Bielle, gdzie mamy skręcić w prawo na główną drogę. Na skrzyżowaniu porządkowi usiłują skierować nas w lewo jak maratończyków, my jednak zjeżdżamy w prawo i zatrzymujemy się. Kiedy usiłujemy dodzwonić się do dziadka, toyota ukazuje się spomiędzy domów, 300 metrów przed nami. Telefon wreszcie działa, dziadek zatrzymuje się. Okazuje się że samochody żandarmi kierowali skrótem przez miasteczko, aby nie mieszały się z kolarzami. Ruszamy w stronę Laruns, aby po chwili odkryć, że zbliżamy się do ronda, łączącego naszą szosę z obwodnicą miasteczka, na której maratończycy też jadą w naszą stronę, w kierunku Hiszpanii. Dajemy się dogonić małej grupie, którą prowadzi silnie wyglądający mężczyzna wiozący „na kole” kobietę w takiej samej koszulce. Widać walczą w klasyfikacji par. Za nimi młody chłopak, bardzo szczupły, na Bianchi, który ma wyraźne trudności z utrzymaniem koła. Po którymś odpadnięciu wyprzedzam go i podłączam się do pary. Dojeżdżamy do Laruns. Za miasteczkiem, które znów przejeżdżamy w tłumie kolarzy znajdujemy miejsce na dłuższy odpoczynek. Dziadek dojeżdża. Dopakowujemy do plecaków ciepłe rzeczy, bo będziemy wjeżdżać na Col d’Aubisque (1709 m n.p.m.) Odkrywamy znany już widok, dolina kończy się wiele kilometrów przed nami, może 10 w linii prostej, zboczami gór na których widać białe plamy budynków, bardzo wysoko, prawie na styku z linią chmur. To stacja narciarska Gourette równo 1000 m nad nami. Droga to początkowo 4-5%, ale po paru kilometrach żarty sie kończą i zaczyna się regularne 7-9%. W jednym miejscu znak pokazuje 13%. Mój komputerek na paru metrach osiąga nawet 16%. Trudy podjazdu na Col Marie Blanque dają się odczuć. Czas ma inny wymiar, zdaje się że podjazd trwa krótko, ale dystans pokonywany 8-9 km/h wolno się kurczy. Potem okaże się że na samą Col d’Aubisque podjeżdżamy ponad 2 godziny od rozstania z dziadkiem a to tylko 18 km. Nic dziwnego, że zwycięzca etapu na Col d’Aubisque, kiedy w latach 20 tych XX wieku pierwszy raz poprowadzono tamtędy trasę Tour de France, na mecie zwymyślał organizatorów od morderców.

Przed stacją Gourette mija mnie Toyota. Dziadek przejeżdża nie widząc też Leszka, czekającego na mnie na wjeździe, a po chwili widzimy go znikającego w drzwiach pizzeri otwartej, pomimo że stacja wygląda na wymarłą. Wyjeżdżamy dalej na zbocze góry ponad stacją i pokonujemy ostatnie 3 kilometry. Zbocze zabezpieczone jest drewnianymi konstrukcjami, które mają chronić drogę przed lawinami. Krótko przed przełęczą pakujemy się w chmurę. Na górze jest niewielki parking i bar w rozpadającym się budynku. Pijemy gorącą herbatę, ubieramy się w ciepłe ciuchy i kurtki. Zagaduje nas czwórka angielskich motocyklistów, jeden z nich chce nam zrobić zdjęcie. Częstują nas też sękaczem, który kobieta wypieka nad rusztem przed barem. Jest pyszny. Spod baru widzimy dziadka w Toyocie, który wreszcie nas mija i jedzie szukać noclegu. Trochę się denerwujemy, bo jest sobota i może nie być wielu wolnych miejsc.

Trochę pokrzepieni zaczynamy zjazd. Po paru minutach wyjeżdżamy z mgły i widok odejmuje nam mowę. Jedziemy po ścianie gigantycznego kotła, po autentycznej półce skalnej. To już nie groźnie wyglądające zbocze, ale autentyczna pionowa ściana. Przepaść mamy po lewej stronie, od krawędzi drogi oddziela ją murek wysokości 20 cm.

Nasza droga przestaje opadać, widać jak po przeciwnej stronie kotła podnosi się na ostatnią dzisiaj przełęcz, Col du Soulor (1474 m n.p.m.). Wjeżdżamy w tunel, a tam niespodzianka –  tunel nie biegnie po prostej tylko po łuku. Jest moment, kiedy tracimy światło z tyłu, i na szczęście wtedy widać już wylot. Nie widziałem nic w okularach przezroczystych, Leszek jeszcze mniej w ciemnych. Oczywiście nie mamy żadnych świateł. Dobrze, że nic nie jechało. Na przełęczy Col du Soulor trafiamy na rajd samochodów historycznych. Stoi tam już ok. 25 aut. Jest Jaguar E-Type, Jaguar 3,8l, są Triumphy, Alfa Romeo, sportowy Fiat z lat 60-tych, bardzo rzadki Panhard, ale i Renault 8 Gordini. Jest też kilka aut z lat 20-tych i 30-tych. Oglądamy, robimy zdjęcia i jedziemy w dół.

Na końcu zjazdu, w miasteczku Arrau zatrzymujemy się aby się rozebrać. Zaczyna mijać nas kolumna historycznego rajdu. Telefon od dziadka – jest hotel w Argeles-Gazost, niestety nie ma campingu. Ostatnie kilometry pokonujemy między starymi autami, które doganiamy w miasteczkach. Na balkonach i tarasach przy drodze mnóstwo ludzi pozdrawiających rajd, nas i pewnie wszystko co przejeżdża. Słychać muzykę. Atmosfera święta. W końcu to sobotni wieczór. Dojeżdżamy na miejsce. Pokój w hotelu Printania za 50 euro za dobę. Nie jest źle. Jemy gorące kubki, dobijamy kolacją. Pławimy się w wannie z gorącą wodą.

Wprowadzenie do III etapu (napisane 26.08.2020)

Trzeci etap naszej przygody, długi i pełen wrażeń, wrył mi się mocno w pamięć. Sielankowy poranek w hoteliku w Larrau, zimno na przełęczy Port de Larrau, przejazd przez tunel – „lodówkę”, odpoczynek na gorącym asfalcie pięknej, ale kompletnie nieuczęszczanej hiszpańskiej drogi „do nikąd” bo w wysokie góry, gdzie wygrzewalismy się jak jaszczurki, finałowy podjazd w coraz bardziej złowrogim otoczeniu i warunkach, wreszcie zjazd we mgle i deszczu do Arette, a potem do Issor. Opis tego dnia daje powód do kilku dygresji. Po pierwsze rozprawia się ze stereotypem, który miałem w głowie szykując się do wyjazdu. Jeżeli w czerwcu jadę na południe Europy, to będzie ciepło. To prawda ale nie w wielkich górach. Surowy klimat trzyma tam do głębokiego lata. Niska temperatura, mgła i deszcz nie tylko tego dnia dały nam się we znaki. Druga dygresja to rejon. Gouffre de Pierre St. Martin to najgłębszy system jaskiniowy na świecie. Można powiedzieć, że jechaliśmy nad nim, bo ukryty jest w gigantycznych zboczach gór tamtego rejonu. Różnica wysokości między najwyższym i najniższym punktem wynosi 1410 m a długość korytarzy to ponad 80 km. Jest tam potężna podziemna rzeka i druga co do wielkości sala podziemna La Verna. Ma 194 m wysokości, 250 długości i powierzchnię 5 ha. Obecnie jest udostępniona do zwiedzania (zrobiono dogodny dostęp), a na zboczach Pierre Saint Martin funkcjonuje zimą ośrodek narciarski. O jaskini wiedziałem od bardzo dawna, ale to już trzecia dygresja. Wyrosłem na książkach podróżniczych. Pochłaniałem opowieści o zmaganiach ludzi z naturą i swoimi słabościami. Fascynowali mnie podróżnicy, zdobywcy, odkrywcy. Na dodatek autorzy, w tym polscy, umieli ciekawie pisać o swoich przygodach. Kto dziś pamięta Ostrowskiego, Fiedlera, Centkiewiczów. Seria wydawnicza Naokoło Świata „Iskier” dostarczała pełen repertuar: kajakiem przez oceany, psimi zaprzęgami na biegun, jachtem dookoła świata, wspinanie we wszystkich górach, wreszcie eksploracja jaskiń. Na czele listy jaskiniowej „W Jaskinach Pierre Saint Martin” Harouna Tazzieffa. Wydane w 1956. My też mieliśmy w tamtych czasach świetnych alpinistów, himalaistów i eksploratorów jaskiń. Jednym z nich, doskonale piszącym, był Maciej Kuczyński. Odszedł prawie równo rok temu. Leży przede mną jego książka „Do widzenia słońce”. Warto przypomnieć tę postać. Kto dzisiaj ma inspirować młodych, żeby oderwali nos od telefonu, trochę się zmęczyli dla swojego zdrowia, i coś ważnego przeżyli sami? Nie widzę, ale to już temat na inny tekst. Zapraszam na trzeci etap Pirenejów 2007 na go-tl.pl

22.06.

Etap III: Larrau – Issor

Stary hotelik, w którym spaliśmy, mieścił w sobie restauracyjkę i sklepik spożywczy, gdzie rano kupuję wodę do bidonów. Właścicielka z robotnikiem odnawiali kolejne pokoje. Dali nam zajrzeć. Efekt połączenia antyku z nowoczesnością w łazience – doskonały. Rowery parkowały w budynku naprzeciw hotelu. Był tam skład starych mebli: szaf, stołów i stolików, nawet ławek ogrodowych, które po kolei stawały się pewnie obiektami renowacji i wracały w odnowione wnętrza jak nasza szafa z 1823.

Wprost spod hotelu ruszamy w górę. Podjazd na Port de Larrau to 1000 m do góry na 12 kilometrach. Początek, jak zawsze dotąd, bardzo stromy.

Słyszę dziwny dźwięk silnika. Po chwili przejeżdża koło mnie historyczne żółte Ferrari z lat 60., za nim 911-tka z lat 80., potem Jaguar E-type, jeszcze jedno Porsche, jeszcze jeden E-type, Porsche 356 i na końcu nowiutki Aston Martin. Mimo szlachetności marki nie pasował do tej grupy. W samochodach starsi ludzie o skupionych, nieruchomych twarzach. Mieli się na czym skupić, bo podjazd biegł serpentynami w lesie, przy nachyleniu 12-14%.

Przejechali, wydawało mi się, że minęło mało czasu, ale na podjeździe czas ma inny wymiar, kiedy kawalkada w tej samej kolejności zjechała koło mnie w dół.

Dzisiaj przyjąłem inną taktykę wjazdu. Czując odpływ sił zatrzymywałem się na odpoczynek 30 sekund – do minuty. parę oddechów i mogłem jechać dalej. Czasem jeden kilometr, czasem tylko 300 metrów. Odpowiedź dał potem mój wskaźnik nachylenia. Maksymalne z tego dnia wyniosło 17%. W czasie podjazdu przestałem na niego patrzeć.

Wydostaliśmy się na przełęcz Col Erroymendi (1362 m n.p.m.), oddzielającą nas od górnego piętra doliny. Dojazd na końcowych metrach stanął dęba, tak, że trzeba było wjechać na stojąco.

Na przełęczy wiatr, stado baranów i widoki na wielkie góry w śniegu, gdzieś daleko na południowy wschód od nas.

Wyjaśnia się prawdopodobna przyczyna odwrotu historycznych aut. Droga na odcinku od tej przełęczy do Port de Larrau jest naprawiana przez rozwalcowywanie żwiru na nawierzchni. Żwirek jest częściowo luźny, samochody będą go uklepywać przez całe lato. Jak bym miał E-type’a lub Ferrari za 100 tys. euro, też nie chciałbym, żeby obijać go żwirem. Żwirek niestety utrudnia podjazd, jest niestabilny, boję się pomyśleć o zjeździe.

Po długim i widowiskowym podjeździe wzdłuż zbocza wspinamy się zakosami na właściwą przełęcz. Po drodze fotografuję stado bydła pirenejskiego i koni, które pasą się zupełnie swobodnie w otwartym terenie. Bogata roślinność została poniżej pierwszej przełęczy. Jest tylko trawa i kamienie.

Na Port de Larrau (1573 m n.p.m.) niespodzianka. Droga na stronę hiszpańską jest zamknięta z powodu robót i będzie otwarta dopiero o 13. Mamy ponad godzinę czekania. Ciemnoskóry porządkowy z lizakiem pilnuje, żeby nikt nie przejechał przez barierki ustawione pod tablicą mówiącą, ze wjeżdżamy do prowincji Navarra.

Słońce świeci, ale robi się coraz chłodniej. Wieje zimny wiatr. Siedzimy już w skafandrach i kapturach. Leszek zaprzyjaźnia się z młodym Francuzem mówiącym dobrze po angielsku (ewenement!). Francuz w którymś momencie podchodzi do nas i proponuje miejsce w samochodzie. Temperatura podobno 9 stopni, ale mówi nam też że hiszpański porządkowy pozwoli nam zjechać, tylko jak napotkamy roboty to będziemy musieli przenieść rowery. To ratunek od tego zimna. Zaczynamy zjeżdżać. Najpierw kilkusetmetrowy tunel który przypomina lodówkę. Według mnie jest w nim nie więcej niż 5 stopni. Zjazd to czysta przyjemność, nie ma śladu żwiru. Hiszpanie pomiędzy odcinkami dobrego asfaltu wstawiają nowe partie jeszcze lepszej nawierzchni. W miarę jak się obniżamy te nowe odcinki są coraz cieplejsze. Obserwujemy dużo sępów, raz znaleźliśmy się blisko grupy około 10 ptaków. Z bliska widać jak są potężne, mają rozpiętość skrzydeł ponad 2,5 m. Wreszcie na samym dole dojeżdżamy do maszyn drogowych, które naprawiają ostatni odcinek. Kładą nowy odcinek asfaltu na cała szerokość drogi. Przeprowadzamy rowery bokiem i po 300 metrach przejeżdżamy drugą bramkę.

Rozbieramy się z kurtek i grzejemy chwilę na słońcu. Nasza droga skręca w lewo, żeby przez niewysoką przełęcz „Alto Laza” (wysokość 1129 m n.p.m.), 3,5 km , 250 m do góry od rozjazdu) dotrzeć do Izaby. Niestety, obniżyliśmy się 750 metrów i żeby przejechać do Francji musimy podnieść się o 1000 w górę. Ale czujemy się dobrze, a droga biegnie doliną rzeki Belagua i wznosi się dość łagodnie 4-6%. Szosa w naszych kryteriach klasy międzynarodowej, ruch bardzo niewielki, możemy jechać obok siebie. Olbrzymią dolinę zamyka w oddali mur zbocza na którym bardzo wysoko widać jasne zabudowania. Taki widok będzie się powtarzał i niestety oznacza, ze będziemy tam musieli wjechać. Na ostatnim płaskim odcinku przed właściwym podjazdem robimy długi odpoczynek. Jemy kanapki i carbosnacki z tubek. Popijamy dużą ilością płynów. Podjazd biegnie najpierw długimi zakosami przez las, aby wreszcie na odkrytym zboczu zaserwować nam wspaniałe widoki. Zatrzymuję się, robię zdjęcia. Mijamy stacje narciarską Belagua na wysokości ponad 1300 metrów, to właśnie te białe budynki. Kolejne miejsce widokowe. Do Francji jeszcze kilka kilometrów. Zaczyna się mgła, wjeżdżamy w chmurę. Wiatr potęguje uczucie zimna. Ubieramy się w kurtki i jedziemy dalej.

Mijamy gdzieś przełęcz Portillo de Eraica (1578). Otoczenie robi się groźne. Droga biegnie zboczem góry, między skałami, jak po gołoborzu. Czasem widać wyschnięte pnie drzew, żadnych samochodów, ani ludzi. Tablice informujące po francusku o robotach drogowych mówią nam ze gdzieś przejechaliśmy granicę. W jednym miejscu zamiast serpentyny mamy pełny zakręt o 360 stopni, który po mostku przecina linię drogi, którą przed chwilą jechaliśmy. Na ostatnim połogim odcinku przed przełęczą Col de Pierre St. Martin (1760 m n.p.m.) ruch wahadłowy sterowany światłami. Oczywiście nic nie jedzie. Naciągamy na głowy kaptury i po zmianie na zielone ruszamy. Po kilkuset metrach mijamy betoniarkę, która zalewa jakąś rurę wkopaną w jezdnię. Krajobraz dalej niesamowity a mgła gęstnieje. Na przełęczy już dosłownie nic nie widać. Widoczność nie przekracza 10 m, temperatura 9 stopni. Jest nam strasznie zimno, ale nie możemy zjeżdżać szybko, bo poza złą widocznością na drodze pojawia się nasz nieprzyjaciel – żwirek. Umawiamy się ze jedziemy bardzo blisko siebie. Gdyby ktoś z nas odjechał na 20 m i wypadł poza trasę, drugi by przejechał i na pewno go nie zauważył. Od pierwszego etapu mamy tylko jeden telefon, bo drugi musieliśmy oddać dziadkowi. Jego „sprzęt” na kartę przestał działać z niewiadomych powodów.

Bardzo strome serpentyny sprowadzają nas coraz niżej, a widoczność zaczyna się poprawiać gdzieś na 1200 m. Chmura z waty zamienia się w krople wody. Jedziemy w mżawce. Temperatura wzrosła zaledwie do 12 stopni. Zjazd kończy się w miejscowości La Mouline, ostatnim odcinkiem o nachyleniu 15%. Nie zazdrościmy podjeżdżającym na Col de la Pierre St. Martin od tej strony. Na szczęście ich nie widać. Jest późne popołudnie, po 17-tej.

Doliną rzeki dojeżdżamy po 7,5 km do Arette. Tu dodzwania się do nas dziadek, który przez 8 godzin nie miał z nami kontaktu i jest mocno zdenerwowany. Znalazł pokój w oberży w miejscowości Issor, zaledwie 6 km od Arette, gdzie stoimy. Gnamy na miejsce.

Po drodze niestety jeszcze 150 m do góry. Takie są Pireneje. Ze złością pokonujemy górkę na twardym przełożeniu.

Zjeżdżamy do Issor, widzimy dziadka przy wylocie bocznej drogi. Jeszcze zjazd uliczką co najmniej 20% w dół, na hamulcach, przez rzeczkę, krótki i stromy podjazd i wjeżdżamy na podwórze starego gospodarstwa, które teraz jest Oberżą pod Trzema Osłami. Właściciel wita nas gorącą herbatą. Po rozgrzewce instalujemy się w pokoju na piętrze pięknie przebudowanej kamiennej obory. Za chwilę pławimy się pod prysznicem.

Po odpoczynku schodzimy na kolację. Restauracja jest pod nami, w części parterowej obory. Właściciel zamienia się w szefa kuchni, a do stołu podaje jego sympatyczna żona i młoda dziewczyna, która może być ich córką. Właściciel mówi nieźle po angielsku, ale dziewczyny ani w ząb. Restauracja jest dość droga jak na taką dziurę, rezygnujemy z przystawek i z wina co jest przyjęte z pewną dezaprobatą. Mówimy coś o innych zwyczajach żywieniowych w Polsce, ale szef przypomina nam że jesteśmy we Francji między innymi po to, aby poznać ich zwyczaje. Traktuje nas jednak wyjątkowo, bo kiedy inni czekają jeszcze na swoje „entree”, dziadek z Leszkiem piłują nożami z piłką średnio wypieczony antrykot, a ja rozkoszuję się stertą arcysmacznych kawałków łososia, wystarczających na obiad dla 2-3 osób. Zauważam tu brak „polskiej” równowagi dania głównego: u nas  mięso, wypełniacz czyli ziemniaki lub frytki, i jakaś jarzynka do tego, pozostają w podobnych proporcjach. Tutaj danie główne to mięso, a reszta to dodatki i dekoracja. Przy moim łososiu to pięknie ukształtowana „babka” z czarnego ryżu i papryka cięta w długie paski, ugotowana i zatopiona w różowym sosie o lekko pikantnym smaku.

Po obiedzie (kolacji) kawa dla mnie i herbata dla pozostałych. W czasie naszej kolacji restauracja prawie się zapełniła. Zeszło towarzystwo trzech mężczyzn i młoda dziewczyna, być może córka któregoś z nich, para młodych ludzi patrzących sobie w oczy i para po pięćdziesiątce. Widać że wszyscy celebrują ten posiłek, podkreślając to nawet eleganckim ubiorem. Oczywiście nie wieczorowym, ale widać, że poprzebierali się z ciuchów turystycznych w coś lepszego. Chwilami źle się czułem w swoim polarze i górskich spodniach. Po kolacji Leszek przeniósł się do pokoju a ja z dziadkiem poszliśmy na mały spacer do miasteczka i z powrotem.